Massadonoren zijn spermadonoren met veel nakomelingen. In dit artikel gaan we in op massadonatie en impact op (wens)ouders en kinderen: wat kun je doen als je zelf te maken hebt met een massadonor? Hoe voorkom je dat je de dupe wordt van een massadonor? Wat kun je doen als je vermoedt dat je kind van een massadonor is?
Een zaaddonor die bewust zoveel mogelijk kinderen probeert te verwekken, en daarbij de huidige wettelijk vastgestelde aantallen negeert, wordt een massadonor genoemd.
Er zijn ook spermadonoren die onbedoeld en onbewust massadonor zijn geworden doordat de kliniek hun sperma vaker gebruikt heeft dan vastgesteld in de richtlijnen (25 donorkinderen, of later: 12 gezinnen). Dit geldt ook voor donoren die bij Deense spermabanken gedoneerd hebben. Deze spermabanken respecteren nationale regels, maar omdat hun donorsperma wereldwijd gebruikt wordt, tellen al die nationale quota op.
In dit artikel richten wij ons op de mannen die willens en wetens heel veel kinderen proberen te verwekken.
Naast massadonor worden er ook andere termen gebruikt zoals multidonor of seriedonor (serial donor). Elke term heeft een andere associatie. 'Massaal' roept iets anders op dan 'multi', en een serie-donor doet toch denken aan een serie-moordenaar. Op deze website kiezen we voor de term massadonor.
Ongeacht hoe we deze donoren noemen, het zijn mannen die er alles aan doen om zoveel mogelijk te doneren. Zij bieden zich aan op online platforms waar wensouders zoeken naar een donor. Daarbij gebruiken zij vaak verschillende namen. Soms doneren zij ook bij spermabanken, in Nederland en daarbuiten.
Wereldwijd zijn er meerdere mannen die actief zijn als massadonor en op grote schaal sperma doneren, waaronder de Nederlandse Leon en Jonathan Meijer.
Een bekende Nederlandse massadonor is Jonathan Meijer. Jonathan M. doneerde tot 2017 bij bijna alle spermabanken in Nederland. Daarnaast doneerde hij bij meerdere spermabanken in het buitenland, waaronder de Deense spermabank Cryos. En ook online bood hij zich onder verschillende namen aan als zaaddonor.
Hij misleidde wensouders door te zeggen dat hij maar voor een beperkt aantal wensouders wilde doneren. Ouders die met zijn hulp kinderen kregen, kwamen met elkaar in contact en ontdekten dat hij veel meer heeft gedoneerd. In 2023 werd hij door een moeder voor de rechter gedaagd. De rechter legde hem een verbod op om nog langer te doneren.
In 2017 werd bekend dat Jonathan M. via elf Nederlandse spermabanken 102 kinderen heeft verwekt. Dat is meer dan de richtlijn van maximaal 25 kinderen per donor die toen gold. Dit was mogelijk omdat spermabanken geen gegevens over donoren mogen uitwisselen.
Jonathan M. is wereldwijd actief als spermadonor, zowel bij spermabanken als in direct contact met wensouders. Dit valt buiten het zicht en de geldigheid van nationale wetten en richtlijnen. Tegen wensouders die hem benaderden loog hij over het aantal wensouders dat hij al geholpen had om een kind te krijgen.
Moeders hebben Jonathan M. geconfronteerd met zijn leugens, en dringend gevraagd te stoppen als spermadonor. Omdat hij door bleef gaan, is één van de moeders, samen met Stichting donorkind in 2023 naar de rechter gestapt om Jonathan daartoe te dwingen.
De rechter heeft Jonathan M. verboden nog langer sperma te doneren aan nieuwe wensouders. Hij mag zich niet meer aanbieden als donor en moet klinieken vragen om het sperma dat daar nog in voorraad is, te vernietigen
Op 3 juli 2024 is de driedelige Netflix documentaireserie over Jonathan Meijer, onder de titel: The man with 1000 kids verschenen. In de serie komen moeders aan het woord, en wordt de wereld van de vruchtbaarheidsindustrie onderzocht.
De ontdekking dat de donor die je geholpen heeft een kind te krijgen, een massadonor is, roept allerlei gevoelens op: ongeloof, wanhoop, boosheid, verdriet… En zorgen over wat dit voor je kind(eren) kan gaan betekenen.
Ouders die een kind kregen met hulp van een donor die een massadonor blijkt te zijn, kunnen hele dubbele gevoelens ervaren: ze verwijten de donor dat hij niet eerlijk is geweest, én ze zijn heel blij met hun kind dat ze dankzij zijn hulp kregen. Ze zijn boos op de donor, én realiseren zich dat hij de biologische vader van hun kind is. Deze tegenstrijdigheden kunnen als verwarrend en ingewikkeld worden ervaren.
Ouders kunnen bezorgd zijn over de impact op hun kind: hoe om te gaan met de vele halfbroers en zussen, en het risico dat ze in de toekomst een relatie aangaan met een familielid. Ze kunnen zich schuldig voelen naar hun kind: zij wordt belast met de gevolgen van hun keuze voor deze donor.
Niet elke ouder is boos op de donor. Er zijn ook ouders bij wie de dankbaarheid overheerst dat hij het mogelijk heeft gemaakt dat zij een kind kregen.
Weten dat je donorvader heel bewust veel kinderen heeft verwekt, kan een negatieve invloed op een kind hebben. Donorkinderen met tientallen halfbroers en -zussen hebben een grotere kans op emotionele problemen. Ook is er een kans dat mensen een relatie met elkaar krijgen, zonder dat ze weten dat ze halfbroer/zus van elkaar zijn. En dat risico werkt ook nog door bij hun toekomstige kinderen die ook relaties met verwanten kunnen aangaan zonder dat zij weten dat ze een genetische verwantschap hebben.
Het is complex als er zoveel mensen aan je verwant zijn. Je kunt het gevoel hebben een massaproduct te zijn, je kunt problemen met je identiteit ervaren: wie ben ik als één van zovelen? Wat is mijn plaats binnen deze groep? Ook kan het moeilijk zijn dat je niet weet om hoeveel mensen het precies gaat, en het besef dat je dit misschien nooit zal weten.
En al die mensen: je kunt het idee hebben ze allemaal te willen leren kennen, maar niet weten hoe je dit aan moet pakken en of dit mogelijk is. Daarnaast kan het voelen als druk, het gevoel met al die mensen iets te moeten, dat is bij deze grote aantallen knap ingewikkeld.
Het kan ook zijn dat je er niet zoveel last van hebt, en het neemt zoals het is.
Met je kind praten over donorconceptie, bij voorkeur van jongs af aan, is belangrijk. Maar wat doe je als het verhaal van de ontstaansgeschiedenis van je kind opeens een andere wending krijgt, als de donor die je geholpen heeft een massadonor blijkt te zijn?
Allereerst is het belangrijk om er zelf met je gevoelens uit te komen in deze nieuwe situatie. Je bent waarschijnlijk geschrokken en ervaart allerlei gevoelens. Die gevoelens kunnen heel tegenstrijdig zijn. Als je van tevoren geweten had dat de donor van jouw keuze een massadonor was, had je waarschijnlijk niet voor hem gekozen. Dan was je kind er niet geweest, het kind waar je zo veel van houdt. Dat is heel dubbel.
Tegelijkertijd is ook belangrijk om de donor in zijn waarde te laten: hij is en blijft de biologische vader van jouw kind. De donor volledig afkeuren kan voor je kind voelen alsof ook zij voor een deel afgekeurd wordt.
Daarom is het belangrijk dat je eerst zelf enige rust hebt gevonden in deze nieuwe situatie. Dat heeft tijd nodig. En misschien heb je daar hulp bij nodig. Van je omgeving, van lotgenoten of van een gespecialiseerde counselor.
Voor contact met andere ouders kun je terecht bij Stichting donorkind. Zij hebben faceboekgroepen met ouders en zijn voornemens om gespreksgroepen te organiseren voor moeders die een kind hebben van/met een massadonor.
Fiom heeft hulpverleners met het aandachtsgebied massadonatie. Bij hen kun je terecht met je vragen. Mogelijk kan kortdurende ondersteuning je hierbij voldoende helpen. Anders vind je gespecialiseerde counselors op de sociale kaart donorconceptie van Fiom of bij Point.
Kinderen die verwekt zijn met hulp van een donor, hebben er recht op hun ontstaansgeschiedenis te kennen. Vertel je kind vanaf de geboorte dat een donor geholpen heeft. Als je zijn naam weet, vertel die erbij. Als je dit de eerste jaren af en toe doet, wen je er zelf aan om hier open over te praten. Je hebt vanaf het begin geen geheim voor je kind en hoeft niet meer na te denken wanneer je het kan gaan vertellen. Afgestemd op de leeftijd van je kind en de vragen die zij heeft, wordt het verhaal van haar ontstaansgeschiedenis uitgebreid.
Maar wat doe je als de donor die je geholpen heeft een massadonor blijkt te zijn?
Probeer zo feitelijk mogelijk te blijven. Vanaf de leeftijd van 4-5-6 jaar kan je ook gaan vertellen dat er ook nog veel andere kinderen geboren zijn met zijn hulp en dat je niet weet hoeveel het er zijn. Als je kind dan vragen heeft over hoeveel of over wie dat zijn of waar zij wonen, kan je eerlijk antwoorden wat je weet en wat je niet weet.
Zo af en toe kan je uit jezelf iets zeggen over de donor. Als je kind vragen heeft over waar haar donorpapa is, of iets anders wil weten over haar donorpapa, kan je weer vertellen dat zij geen papa heeft zoals bijvoorbeeld kinderen die zij kent, maar dat zij een donor(papa) heeft, en zijn naam noemen als je die kent. En dan weer dezelfde feiten vertellen zodat je kind er verder vragen over kan stellen als zij die heeft. Bijvoorbeeld ‘waarom doet hij dit’, of ‘waarom wil hij zoveel kinderen’. Hierdoor breidt het verhaal van haar ontstaansgeschiedenis zich steeds verder uit.
Het is goed om je kind te waarschuwen als ze gaat daten.
Massadonoren zijn via verschillende wegen actief: zij bieden zich online aan, maar kunnen ook via spermabanken doneren. In alle gevallen blijft het een kwestie van vertrouwen. Vertrouwen in de man met wie je zelf afspraken maakt, of vertrouwen in de spermabanken.
Als je echte zeker wilt weten dat je niet met een massadonor te maken hebt, ga dan na of er iemand in je omgeving is die je zou kunnen vragen als donor.
In de aanpassing van de Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting is opgenomen dat er een centrale registratie van donoren komt. Zo kan één donor niet meer onopgemerkt bij meerdere spermabanken in Nederland doneren. Dit geldt in principe ook voor buitenlandse donoren die geregistreerd zijn in dit register. Dit centrale register zal per januari 2025 in gebruik genomen worden.
De donor moet verklaren dat hij zich niet op andere plekken aanbiedt als donor. Toch is dit geen garantie, want er is geen toezicht op wat een donor buiten de Nederlandse klinieken om doet: of hij zich ook online aanbiedt als zaaddonor, of dat hij ook bij buitenlandse spermabanken doneert. Het blijft een kwestie van vertrouwen.
Van buitenlandse spermabanken is bekend dat met het sperma van hun donoren veel kinderen verwekt worden, wereldwijd. In feite is dit ook een vorm van massadonatie.
Donoren als Jonathan M. doneren ook bij buitenlandse spermabanken.
Het is belangrijk dat wensouders zich bewust zijn van de risico’s van het gebruik van een buitenlandse spermabank.
Meer over: risico’s van buitenlandse spermadonoren
Als je zelf op zoek gaat naar een zaaddonor, kan dat op verschillende manieren: in je eigen kring, via via of via online platforms waar wensouders en donoren elkaar kunnen vinden. Met name bij het online zoeken naar een donor is voorzichtigheid geboden.
In het geval van Jonathan M. vertellen moeders dat hij aardig was en eerlijk en betrouwbaar overkwam, heel anders dan veel andere donoren. Bovendien stond hij open voor contact met het kind. Iets wat voor veel wensmoeders juist de reden was om zelf een donor te zoeken en niet naar een spermabank te gaan.
Meer over: waar moet je op letten bij je zoektocht naar een spermadonor?
Een donor uit eigen kring, iemand die je al langer kent en die je vertrouwt, of iemand met wie je via een vertrouwd iemand in contact komt, maakt de kans dat je met een massadonor te maken krijgt, nihil.
Er kunnen signalen zijn die je doen vermoeden dat jouw kind ook wel eens van een massadonor zou kunnen zijn, zoals bijvoorbeeld:
je ontmoet (meerdere) moeders die hulp hebben gehad van dezelfde donor als jij
Ook als er niet direct signalen zijn, maar je toch ongerust bent geraakt door berichten in de media, kun je de behoefte hebben iets te doen, of met iemand te praten.
Als je behoefte hebt aan een luisterend oor buiten je eigen omgeving, kun je terecht bij Fiom. Fiom heeft hulpverleners met het aandachtsgebied massadonatie. De medewerker van Fiom kan je op basis van jouw situatie of vragen verder doorverwijzen naar een gespecialiseerde counselor. Deze vind je bij Pointnetwerk of op de sociale kaart van Fiom.
Om zekerheid te hebben of jouw kind deel uitmaakt van een grote groep nakomelingen van een massadonor, ligt het doen van een DNA-test voor de hand. Toch is ook hier voorzichtigheid geboden.
Allereerst gelden er leeftijdsgrenzen bij DNA-databanken, zowel bij de Fiom KID DNA-databank als bij grote internationale DNA-databanken. Die leeftijdsgrenzen zijn er niet voor niets: de uitkomsten kunnen heftig zijn.
Een registratie bij een internationale DNA-databank kan niet meer ongedaan gemaakt worden. Dat betekent dat je een definitieve keuze maakt voor je kind.
Beter is om te wachten tot je kind oud genoeg is om hier zelf een beslissing over te kunnen maken.
Heb je behoefte aan hulp, ondersteuning en/of lotgenotencontact, dan kun je bij verschillende organisaties terecht:
Bij Fiom kun je in gesprek met een medewerker met aandachtsgebied massadonatie. Fiom biedt zelf geen vervolggesprekken maar kan je wel doorverwijzen.
Bij Stichting donorkind kunnen donorkinderen en hun ouders terecht met vragen. Stichting donorkind heeft facebookgroepen met ouders en organiseert gespreksgroepen voor ouders die een kind hebben van/met een massadonor.
Bij Point netwerk vind je gespecialiseerde counselors met wie je over je situatie kunt praten.
Ben je zelf donor (geweest) en heb je behoefte om met andere spermadonoren contact te hebben over (berichtgeving rondom) massadonatie, dan kun je terecht bij Priamos, het platform voor spermadonoren.
