Behandeling in Nederland met sperma van een buitenlandse spermabank

• bij Deense spermabanken zijn er geen wachtlijsten en kunnen wensouders zelf een donor kiezen
• maar de keuze voor een donor van een Deense spermabank heeft ook ingrijpende nadelen voor het kind later:
• heel veel halfbroers en -zussen, en het wordt extra moeilijk om donorfamilie te leren kennen

Waarom kiezen voor een Deense spermabank?

Voor wensouders kan het aantrekkelijk zijn om te kiezen voor een spermadonor van een buitenlandse (meestal Deense) spermabank:

• zij kunnen zelf een donor kiezen
• er is veel informatie over de donor
• er is geen wachtlijst 

Als er bij een behandeling in Nederland gebruik gemaakt wordt van sperma van een buitenlandse (vaak Deense) spermabank, geldt de Nederlandse Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting.

Wat zijn de nadelen van een Deense donor?

• één donor kan heel erg veel nakomelingen hebben, over de hele wereld
• een kind krijgt geen hulp of begeleiding als zij wil weten wie de donor is
• de donor spreekt een andere taal dan het kind, en woont in een ander land

Het kan moeilijk zijn om later in contact te komen met de donor in het buitenland. Als zijn adres niet meer klopt, kan het moeilijk zijn om hem te vinden. En hij spreekt een andere taal.

Een donor van een buitenlandse spermabank heeft voordelen voor de (wens)ouders. De nadelen zijn voor het toekomstige kind. Maar ook de rest van het gezin kan last krijgen van de nadelen.

Meer over de nadelige gevolgen van een buitenlandse donor

Behandeling in een Nederlandse kliniek

In Nederland kan een behandeling met sperma dat gekocht is bij een buitenlandse spermabank alleen in een kliniek plaatsvinden. Een Nederlandse behandelaar moet zich aan dezelfde wet en regels houden als voor het gebruik van sperma van een Nederlandse spermabank. Hij mag dan ook geen gebruik maken van sperma van een donor die anoniem wil blijven.

Behandeling kan alleen plaatsvinden in een kliniek die een samenwerkingscontract met de buitenlandse spermabank heeft. Een belangrijke voorwaarde is dat de spermabank met een ‘pregnancy slot’ werkt. Een ‘pregnancy slot’ zorgt ervoor dat het sperma van een donor voor niet meer dan 12 wensmoeders/gezinnen in Nederland gebruikt wordt. Dit maximum geldt alleen voor gebruik in Nederland. Het sperma van diezelfde donor kan ook in andere landen worden gebruikt.

Deze afspraken over het gebruik van buitenlands donorsperma in Nederland zijn gemaakt door de Nederlandse beroepsvereniging van gynaecologen (NVOG) en de Vereniging voor Klinische Embryologie (KLEM) en staan in het Landelijk Standpunt spermadonatie.

Een klein aantal klinieken in Nederland is niet bereid om te behandelen met sperma van een buitenlandse spermabank. Dit zijn Rijnstate (Arnhem), Amsterdam UMC en Reinier de Graaf ziekenhuis (Voorburg).

In veel andere klinieken kunnen wensouders wel terecht voor een behandeling met sperma van een buitenlandse spermabank: Medisch Centrum Kinderwens (Leiderdorp), Nij Geertgen (Elsendorp), Nij Barrahûs (Wolvega), Nij Linge (Gorinchem), Elisabeth Tweestedenziekenhuis (Tilburg), Fertiliteitskliniek Twente (Hengelo), Isala (Zwolle), Maasstad ziekenhuis (Rotterdam), Kinderwenscentrum Antonius ziekenhuis (Nieuwegein), UMC (Utrecht).

Buitenlandse spermabanken

Veelgebruikte spermabanken zijn Cryos en European Sperm Bank uit Denemarken. Er zijn klinieken in Nederland die (ook) een samenwerkingscontract hebben met Duitse spermabanken.

Wensouders die overwegen om gebruik te gaan maken van een spermadonor van een buitenlandse spermabank moeten dat doen in overleg met een arts in een Nederlandse kliniek.

In het verleden was het mogelijk om in Denemarken donorsperma te bestellen voor thuisinseminatie. Dat kan niet meer: door verandering in de Deense wetgeving mogen de Deense spermabanken donorsperma alleen nog maar verzenden naar goedgekeurde klinieken en niet meer naar privéadressen.

Belangrijk om te weten bij een donor van een buitenlandse spermabank

Kiezen voor een donor van een buitenlandse spermabank heeft voordelen voor wensouders: geen wachtlijsten, veel keuze en veel informatie over de donor. 

Maar er zitten ook nadelen aan. Het is belangrijk dat wensouders dat weten:

Er is geen toezicht op buitenlandse spermabanken

Op internationale handel in donorsperma, donoreicellen of donorembryo’s is géén toezicht. Ook niet als je in een Nederlandse kliniek geïnsemineerd wordt met sperma van een buitenlandse donor.

In Nederland houdt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) toezicht op de kwaliteit en veiligheid van de zorg. Bij een Nederlandse kliniek of een Nederlandse spermabank kan de IGJ controleren of zij zich houden aan afspraken en regels. De IGJ kan dat niet doen voor behandelingen met donorsperma dat uit het buitenland geïmporteerd is.

Er is dus niemand die controleert of buitenlandse spermabanken zich aan afspraken houden, en of de informatie die zij aan wensouders geven wel klopt.

Er is geen maximum aantal nakomelingen per donor

In Nederland mag een donor maximaal 12 wensmoeders/gezinnen helpen. Voor donoren van wie sperma internationaal gebruikt wordt, is er geen wereldwijd maximum aan wensmoeders/gezinnen vastgesteld. Buitenlandse spermabanken houden zich aan de wetten en regels per land. Maar de maximale aantallen per land (als die er zijn) tellen bij elkaar op. 

Een spermadonor kan dus vele tientallen of zelfs honderdtallen nakomelingen hebben, over de hele wereld. Het is niet bekend hoe het voor een kind is, als je over de hele wereld zoveel halfbroers en -zussen hebt.

We weten wel dat donorkinderen zelf aangeven dat zij zo’n 10 halfbroers en -zussen wel genoeg vinden.

Ingewikkelder traject als het kind wil weten wie de donor is

Als de donor uit het buitenland komt, en de behandeling is gedaan in een Nederlandse kliniek, dan zijn de gegevens van de donor geregistreerd bij de Stichting Donorgegevens. Als het kind 16 jaar of ouder is, kan zij de persoonsidentificerende informatie opvragen bij de Stichting Donorgegevens.

Het kan gebeuren dat adresgegevens op het moment van opvragen niet meer kloppen. Als het gaat om een donor die in Nederland woont, kan de Stichting Donorgegevens in de Basisregistratie Personen (BRP) kijken wat het huidige adres is van de donor.

Bij een buitenlandse donor heeft de Stichting Donorgegevens geen mogelijkheden om een nieuw adres te achterhalen. De Stichting Donorgegevens is daarvoor afhankelijk van de buitenlandse spermabank. Het is onduidelijk of en hoe buitenlandse spermabanken geregeld hebben dat hun identificeerbare donoren vindbaar zijn en blijven.

De Stichting Donorgegevens heeft samen met Fiom een werkproces uitgewerkt. Omdat de eerste aanvragen voor persoonsidentificerende gegevens van een buitenlandse donor vanaf 2025 verwacht worden, is er nog geen ervaring mee opgedaan. De verwachting is dat deze trajecten ingewikkelder zullen zijn dan met een donor uit Nederland. 

Het kind en haar ouder(s) hebben geen rechtspositie

Als in de toekomst blijkt dat er onjuiste informatie is gegeven of een donor toch besluit anoniem te willen blijven, kan een donorkind dat in Nederland verwekt is met hulp van een donor van een Nederlandse spermabank (en/of haar ouders) naar de rechter stappen.

Een donorkind dat verwekt is met hulp van een donor van een buitenlandse spermabank heeft die mogelijkheid niet, en haar ouders ook niet.

Commercie en de kinderwens

Spermabanken in het buitenland zijn commerciële bedrijven. Zij hebben er belang bij om zoveel mogelijk wensouders (en donoren) te werven.

De informatie die zij aan wensouders geven, is dus ook een vorm van marketing.