Maatregelen tegen massadonatie via internationale spermabanken?

In Nederland zijn er regels om te voorkomen dat spermadonoren te veel nakomelingen krijgen. Maar via de European Sperm Bank (ESB) in Amsterdam is het alsnog mogelijk dat met het sperma van een donor wereldwijd heel veel kinderen verwekt worden. Is daar iets aan te doen?

Het programma Radar besteedde op 2 december 2024 aandacht aan de European Sperm Bank (ESB). De ESB heeft sinds november 2021 een vestiging in Amsterdam. Maar het sperma van mannen die doneren bij de ESB in Amsterdam, wordt naar Denemarken getransporteerd. Van daaruit wordt het over de hele wereld verstuurd. Dat past niet bij de regels die in Nederland gelden. 

Omdat het sperma gedistribueerd wordt vanuit Denemarken valt het buiten het toezicht van de Nederlandse overheid. 

Eén donor voor twaalf wensmoeders

In Nederland mag een donor maximaal 12 wensmoeders helpen. Deze richtlijn geldt sinds 2018 en wordt vastgelegd in de aanpassing van de Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting (Wdkb). Vóór 2018 gold een richtlijn van maximaal 25 kinderen per donor.

Waarom een maximum aantal nakomelingen per donor?

Er zijn verschillende redenen waarom één donor niet te veel nakomelingen zou moeten hebben. Zoals het verkleinen van de kans op inteelt en het wijd verspreiden van een genetische aandoening.

Maar belangrijker nog is het belang van het kind: vele tientallen of zelfs honderden halfbroers en -zussen hebben, is ingewikkeld. Daar kunnen donorkinderen veel last van hebben. 

Werving van donoren

Met online reclames roept de ESB mannen op om donor te worden. Daarbij worden jonge mannen gelokt met een financiële vergoeding die wel € 560 per maand kan zijn. Per keer ontvangt een donor € 40, dus daarvoor moet iemand wel om de dag komen doneren. 

Donor worden is niet iets wat je doet om het geld. Donor worden doe je om mensen te willen helpen. De wensouders nu, en op termijn ook de kinderen die met jouw hulp geboren worden en nieuwsgierig zijn naar hun donorvader. 

Toch is het goed om te weten dat ook bij Nederlandse spermabanken mannen die doneren een vergoeding ontvangen. In het Landelijk standpunt spermadonatie is daarvoor een maximum vastgesteld van € 75 per donatie. 

Motie: massadonatie ontmoedigen

Op 24 oktober 2024 is er in de Tweede Kamer een motie in gediend waarin de regering gevraagd wordt om ‘massadonatie door Nederlandse donoren via buitenlandse spermabanken of fertiliteitsklinieken in woord en daad actief te ontmoedigen’. Deze motie is ingediend door Diederik van Dijk (SGP), Mirjam Bikker (CU), Elke Slagt-Tichelman (GroenLinks-PvdA) en Harmen Krul (CDA)

Verantwoordelijkheid wensouders en aspirant donoren

Zolang er geen regels zijn die massadonatie via buitenlandse spermabanken onmogelijk maken, is het aan (aspirant) donoren en wensouders om zelf verantwoorde keuzes te maken. 

Een man die spermadonor wil worden, kan dat doen voor iemand die hij (via via) kent, of bij een Nederlandse spermabank. Wensouders kunnen ervoor kiezen om geen gebruik te maken van Deense spermabanken, en zelf iemand te vragen donor te zijn of naar een Nederlandse spermabank te gaan. 

Lees ook: Risico's van buitenlandse spermadonoren

Meer over ESB

• Grote zorgen over te veel nakomelingen van spermadonoren door komst ESB naar Nederland, podcast van Het Onderzoeksbureau (2021)
• Honderden kinderen van dezelfde spermadonor: wat zijn risico's?, podcast van De Volkskrant (2023)
• Wat doet het met kinderen om een vader te delen met velen? In: De Volkskrant (2023)