Behandeling in Nederland met sperma van een buitenlandse spermabank

Wensouders kunnen verschillende redenen hebben om te kiezen voor een behandeling in Nederland met sperma van een buitenlandse spermabank:

• zelf een donor kunnen kiezen
• behoefte aan uitgebreide informatie over de donor
• de wachtlijst voor een donor van een Nederlandse spermabank is lang

Ook als er bij een behandeling in Nederland gebruik gemaakt wordt van sperma afkomstig van een buitenlandse (vaak Deense) spermabank, geldt de Nederlandse Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting. De gegevens van de donor worden geregistreerd bij de Stichting Donorgegevens.

Toch kan contact leggen met de donor in het buitenland in de toekomst lastig zijn. Als adresgegevens van de donor niet meer kloppen, kan het moeilijk zijn hem te vinden. Er is ook geen procedure voor als de donor zich bedenkt en besluit zich toch niet bekend te willen maken, zoals die er wel is voor Nederlandse donoren.

Het zijn vooral de (wens)ouders die profiteren van de keuze voor een donor van een buitenlandse spermabank. Voor het toekomstige kind kan deze keuze nadelige gevolgen hebben. Dat kan van invloed zijn op het hele gezin.

Behandeling in een Nederlandse kliniek

In Nederland kan een behandeling met sperma dat gekocht is bij een buitenlandse spermabank alleen in een kliniek plaatsvinden. Een Nederlandse behandelaar moet zich aan dezelfde wet en regels houden als voor het gebruik van sperma van een Nederlandse spermabank. Hij mag dan ook geen gebruik maken van sperma van een donor die anoniem wil blijven.

Behandeling kan alleen plaatsvinden in een kliniek die een samenwerkingscontract met de buitenlandse spermabank heeft. Een belangrijke voorwaarde is dat de spermabank met een ‘pregnancy slot’ werkt. Een ‘pregnancy slot’ zorgt ervoor dat het sperma van een donor voor niet meer dan 12 wensmoeders/gezinnen in Nederland gebruikt wordt. Dit maximum geldt alleen voor gebruik in Nederland. Het sperma van diezelfde donor kan ook in andere landen worden gebruikt.

Deze afspraken over het gebruik van buitenlands donorsperma in Nederland zijn gemaakt door de Nederlandse beroepsvereniging van gynaecologen (NVOG) en de Vereniging voor Klinische Embryologie (KLEM) en staan in het Landelijk Standpunt spermadonatie.

Een klein aantal klinieken in Nederland is niet bereid om te behandelen met sperma van een buitenlandse spermabank. Dit zijn Rijnstate (Arnhem), Amsterdam UMC en Reinier de Graaf ziekenhuis (Voorburg).

In veel andere klinieken kunnen wensouders wel terecht voor een behandeling met sperma van een buitenlandse spermabank: Medisch Centrum Kinderwens (Leiderdorp), Nij Geertgen (Elsendorp), Nij Barrahûs (Wolvega), Nij Linge (Gorinchem), Elisabeth Tweestedenziekenhuis (Tilburg), Fertiliteitskliniek Twente (Hengelo), Isala (Zwolle), Maasstad ziekenhuis (Rotterdam), Kinderwenscentrum Antonius ziekenhuis (Nieuwegein), UMC (Utrecht).

Buitenlandse spermabanken

Veelgebruikte spermabanken zijn Cryos en European Sperm Bank uit Denemarken. Er zijn klinieken in Nederland die (ook) een samenwerkingscontract hebben met Duitse spermabanken.

Wensouders die overwegen om gebruik te gaan maken van een spermadonor van een buitenlandse spermabank moeten dat doen in overleg met een arts in een Nederlandse kliniek.

In het verleden was het mogelijk om in Denemarken donorsperma te bestellen voor thuisinseminatie. Dat kan niet meer: door verandering in de Deense wetgeving mogen de Deense spermabanken donorsperma alleen nog maar verzenden naar goedgekeurde klinieken en niet meer naar privéadressen.

Aandachtspunten bij een donor van een buitenlandse spermabank

Kiezen voor een donor van een buitenlandse spermabank kan voor wensouders een aantrekkelijke optie zijn. Er zijn geen wachtlijsten, het aanbod van donoren is groot en daarmee is er meer te kiezen. Maar de keuze voor een donor van een buitenlandse spermabank heeft ook een keerzijde:

Geen toezicht op buitenlandse spermabanken

Op internationale handel in donorsperma, donoreicellen of donorembryo’s is géén toezicht. Ook niet als je in een Nederlandse kliniek geïnsemineerd wordt met sperma van een buitenlandse donor.

In Nederland houdt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) toezicht op de kwaliteit en veiligheid van de zorg. Bij een Nederlandse kliniek of een Nederlandse spermabank kan de IGJ controleren of afspraken en regels goed nageleefd worden. De IGJ kan dat niet doen voor behandelingen met donorsperma dat uit het buitenland geïmporteerd is.

Er is dus niemand die controleert of buitenlandse spermabanken zich aan afspraken houden, en of de informatie die zij aan wensouders geven wel klopt.

Geen maximum aantal nakomelingen per donor

In Nederland mag een donor maximaal 12 wensmoeders/gezinnen helpen. Voor donoren van wie sperma internationaal gebruikt wordt, is er geen wereldwijd maximum aan wensmoeders/gezinnen vastgesteld. Buitenlandse spermabanken respecteren de wet en regelgeving per land. Maar de maximale aantallen per land (als die er zijn) tellen bij elkaar op. 

Een spermadonor kan dus vele tientallen of zelfs honderdtallen nakomelingen hebben, over de hele wereld. Het is niet bekend wat het met een kind doet, als je wereldwijd zoveel halfbroers en -zussen hebt.

We weten wel dat donorkinderen zelf aangeven dat zij zo’n 10 halfbroers en -zussen wel genoeg vinden.

Geen hulp of begeleiding als het kind wil weten wie de donor is

Als de donor uit het buitenland komt, en de behandeling is gedaan in een Nederlandse kliniek, dan zijn de gegevens van de donor geregistreerd bij de Stichting Donorgegevens. Als het kind 16 jaar of ouder is, kan zij de persoonsidentificerende informatie opvragen bij de Stichting Donorgegevens.

Het kan gebeuren dat adresgegevens op het moment van opvragen niet meer kloppen. Als het gaat om een donor die in Nederland woont, kan de Stichting Donorgegevens in de Basisregistratie Personen (BRP) kijken wat het huidige adres is van de donor. In het geval van een buitenlandse donor heeft de Stichting Donorgegevens geen mogelijkheden om een nieuw adres te achterhalen. De Stichting Donorgegevens is daarvoor afhankelijk van de buitenlandse spermabank. Het is onduidelijk of en hoe buitenlandse spermabanken geregeld hebben dat hun identificeerbare donoren vindbaar zijn en blijven.

Ook is onduidelijk of, en zo ja in welke mate, de Stichting Donorgegevens hulp of begeleiding kan bieden als het kind contact wil leggen of een ontmoeting wil met een donor uit het buitenland.

Geen rechtspositie voor het kind en haar ouder(s)

Als in de toekomst blijkt dat er onjuiste informatie is gegeven of een donor toch besluit anoniem te willen blijven, kan een donorkind dat in Nederland verwekt is met hulp van een donor van een Nederlandse spermabank (en/of haar ouders) naar de rechter stappen.

Een donorkind dat verwekt is met hulp van een donor van een buitenlandse spermabank heeft die mogelijkheid niet, net zomin als haar ouders.

Commercie en de kinderwens

Spermabanken in het buitenland zijn commerciële bedrijven. Zij hebben er belang bij om zoveel mogelijk wensouders (en donoren) te werven. De informatie voor wensouders is daarmee ook een vorm van marketing.